Lotnisko Chopina: Będzie poszerzenie OOU i podstawa do roszczeń za hałas?

Obszar Ograniczonego Użytkowania (OOU) to obszar wyznaczony na podstawie przepisów z zakresu ochrony środowiska, wokół zakładu przemysłowego czy innego obiektu, jak np. lotnisko, generującego hałas. Upraszczając można powiedzieć, że jego działania pozwala zakładom na prowadzenie działalności, ale właścicielom nieruchomości w jego okolicy pozwala na wystąpienie o wykup nieruchomości, odszkodowanie lub roszczenia o poprawę komfortu akustycznego.

W przypadku stołecznego Portu Lotniczego im. Chopina obowiązuje obecnie OOU utworzona na mocy rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego Nr 50 z 7 sierpnia 2007 roku, która była później zmieniana. W czerwcu 2018 roku Marszałek Województwa Mazowieckiego wydał jednak decyzję nr 21/18/PZ.E nakładającą na Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze” (PPL) obowiązek wykonania przeglądu ekologicznego dla Lotniska im. Chopina w zakresie oddziaływania akustycznego na środowisko. U podstaw tej decyzji miały leżeć stwierdzone na podstawie pomiarów z roku 2017 przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu. Urząd uznał także, że nastąpił znaczący wzrost liczny operacji lotniczych i istotne zmiany w funkcjonowaniu Okęcia.

13 marca tego roku Marszałek podjął decyzję nr 13/19/PZ.E, który ustaliła ostateczny termin przedłożenia przeglądu ekologicznego do 31 października tego roku. PPL przekazał dokument 30 października – oto jego podstawowe założenia.

Przegląd ekologiczny. Normy przekroczone

Przegląd ekologiczny Portu Lotniczego im. F. Chopina w Warszawie w zakresie oddziaływania akustycznego wraz z dokumentacją niezbędną do ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. F. Chopina w Warszawie, bo taka jest pełna nazwa opracowanego na zlecenie PPL dokumentu, został przygotowany w oparciu o dane z roku 2018 oraz 2018 i 2017 w przypadku kierunków mniej obciążonych ruchem lotniczym.


Schemat tras startów i lądowań dla Lotniska Chopina wyznaczone wg danych rzeczywistych za lata 2017-2018. Źródło: Przegląd ekologiczny

W Przeglądzie ekologicznym możemy przeczytać, że dopuszczalny poziom hałasu poza obowiązującym obszarem ograniczonego użytkowania zostały przekroczone w porze nocnej (LAeqN=50 dB) na Bemowie (w rejonie osiedla Górce i na Jelonkach) oraz na Ursynowie w rejonie Kabat. Nieznaczne przekroczenia poza granicą obecnie obowiązującego OOU wystąpiły również w pobliżu lotniska w rejonie ul. Bogucickiej i skrzyżowania ul. Komitetu Obrony Robotników (d. 17 Stycznia) z ul. Wirażową oraz w rejonie Palucha. Natomiast w porze dnia (LAeqD=60 dB) nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku obowiązujących dla terenów zabudowy mieszkaniowej.

Stwierdzono także znaczące przekroczenia poziomu hałasu w nocy (LAeqN = 45 dB) dopuszczalnego dla szpitali, domów opieki i terenów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży. Nieznaczne przekroczenia dla tego rodzaju obiektów odnotowano także w czasie dnia.


Obowiązująca OOU oraz hałas w porze dnia. Źródło: Przegląd ekologiczny


Obowiązująca OOU oraz hałas w nocy. Źródło: Przegląd ekologiczny

Przegląd ekologiczny. Poszerzenie Obszaru Ograniczonego Użytkowania

W opracowaniu możemy przeczytać, że prognozy ruchu lotniczego dla lotniska im. Chopina i całego kraju zakładają wzrost liczny pasażerów i co z tym idzie liczby operacji lotniczych jakie będą wykonywane na Okęciu. Zakładane jest obsłużenie 50 operacji na godzinę, która to liczba jest granicą możliwości rozwoju Lotniska Chopina. „Na tej podstawie ustalono docelową maksymalną dobową przepustowość lotniska wynoszącą 800 operacji w dzień (16h po 50 operacji) oraz ok. 55 operacji w porze nocy. Opracowano też prognozę operacji lotniczych, która zakłada docelowo 228 585 operacji lotniczych rocznie od roku 2023. Zakłada się przy tym, że w roku 2027 lotnisko obsłuży 26 859 tys. pasażerów”.

Urzeczywistnienie tych prognoz pociągnie za sobą zwiększenie poziomu hałasu. Na podstawie przygotowanych map pokazujących odziaływanie akustyczne lotniska w przyszłości autorzy stwierdzają, że poza obecnym OOU „przekroczone będą nieznacznie dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku ustalone dla zabudowy mieszkaniowej, natomiast poziomy ustalone dla terenów szpitali, domów opieki i terenów związanych z pobytem dzieci i młodzieży przekroczone będą znacząco. Przekroczenia te będą dotyczyć zarówno dnia jak i nocy.


Postulowany obszar poszerzonej OOU. Źródło: Przegląd ekologiczny

Autorzy opracowania wnioskują z wykonanych analiz, że „zachodzi potrzeba ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania. Obowiązujący obecnie obszar ograniczonego użytkowania wymaga zmiany, ponieważ z przeprowadzonych w ramach niniejszego przeglądu ekologicznego analiz wynika, że zarówno dla stanu obecnego jak i prognozowanego rozwoju ruchu lotniczego występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku na terenie znajdującym się poza obszarem ograniczonego użytkowania utworzonym” w roku 2011.

Zdaniem autorów poszerzenie obecnej OOU uporządkuje aktualną sytuację i zapewni możliwość funkcjonowania lotniska bez naruszania wymagań prawnych w zakresie ochrony przed hałasem do czasu uruchomienia Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK).


Porównanie obecnej i poszerzonej OOU. Źródło: Przegląd ekologiczny

Hałas przeszkadza, ale trudno ocenić skalę…

W tym miejscu warto przypomnieć, że problem hałasu generowanego przez lotnisko im. Chopina nasilił się w ostatnich latach wraz z liczbą wykonywanych operacji lotniczych. Szczególnie głośno zrobiło się o nim w ostatnie lato, gdy ze względu na prowadzone na terenie portu prace modernizacyjne na drodze startowej nr 1 (DS1).

Niestety nie ma jednego organu, który zbierałby informacje o skali skarg i protestów składanych przez mieszkańców Warszawy i okolic. Jak poinformowały nas władze Warszawy skargi wpływają do miejskiego Biura Ochrony Środowiska. – Według naszej oceny takich zgłoszeń jest najwięcej w okresie letnim oraz w czasie okresowo prowadzonych prac modernizacyjnych na Lotnisku. Na podstawie wpływających do Biura wniosków mieszkańców nie jesteśmy w stanie precyzyjnie ocenić skali problemu – mówi Kamil Dąbrowa, rzecznik prasowy urzędu m.st. Warszawy. Dodaje przy tym, że miasto nie ma informacji, o tym ile skarg jest kierowanych do innych organów.

Sprawdzenie tych danych nie było jednak wyjątkowo trudne. Z informacji PPL wynika, że w roku 2014 do zarządcy lotniska wpłynęło 56 skarg, w kolejnych latach było to odpowiednio 21 w roku 2015, 12 w roku 2016, 17 w roku 2017 oraz 4 skargi w roku 2018. Jak informuje przedsiębiorstwo w tym roku większość skarg dotyczyła dzielnic: Bemowo, Wola, Ochota i Włochy, ale pojawiły się także Centrum, Bródno i Gocław. – Autorzy skarg nie zawsze podają, o jaki rejon chodzi. W tym roku wpłynęło do nas łącznie 26 skarg na hałas – mówi Piotr Rudzki, rzecznik prasowy PPL. W większości wiązały się one z zamknięciem DS1 i jej czasowym wyłączeniu od połowy marca do czerwca, kiedy konieczne było przeniesienie całości ruchu na trasę Piaseczno – Włochy, Ochota, Wola, Bemowo.

W przypadku Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego korespondencja w sprawie hałasu trafia do Departamentu Gospodarki Odpadami, Emisji i Pozwoleń Zintegrowanych. – W ostatnich latach liczba tego rodzaju pism była następująca: 10 – w roku 2017, 7 – w roku 2018 oraz 14 – w roku 2019. Pisma dotyczyły głównie uciążliwości akustycznej związanej z niedotrzymywaniem standardów określonych w przeglądzie ekologicznym z 2011 r., który stanowił podstawę do utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla portu lotniczego. Pochodziły one od mieszkańców, których nieruchomości znajdowały się w granicach obszaru, a także poza nimi – informuje biuro prasowe Mazowsza. Również w tym przypadku jako jeden z powtarzających się powodów podawane są prace na DS1.

Marszałek czy prezydent

Sprawę kwestii hałasu dodatkowo komplikuje fakt, że z ustawy Prawo ochrony środowiska wynika, że w zakresie kompetencji marszałka pozostają przedsięwzięcia mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, w tym lotniska o podstawowej długości drogi startowej nie mniejszej niż 2100 m, do których zalicza się port lotniczy im. F Chopina w Warszawie oraz port lotniczy Warszawa-Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim. Natomiast lotnisko Warszawa-Babice pozostaje w gestii Prezydenta m.st. Warszawy.

Z czysto politycznego punktu widzenia trzeba jeszcze pamiętać o tym, że Warszawa sprzeciwia się zamknięciu lotniska Chopina i budowie CPK, co siłą rzeczy rozwiązało by problem hałasu lotniczego. Podjęło jednak działania w sprawie lotniska Babice. – Prezydent m.st. Warszawy działa w ramach ściśle określonych kompetencji, dzięki którym mógł zastosować narzędzia administracyjnie w celu ograniczenia negatywnego oddziaływania akustycznego Lotniska Warszawa-Babice – przypomina Dąbrowa. Kwestii uciążliwości hałasu jako takiego dla mieszkańców miasto jednak nie komentuje.

Będą odszkodowania?

Jedną z najpoważniejszych konsekwencji poszerzenia OOU będzie możliwość wystąpienia z roszczeniami w stosunku do zarządzającego lotniskiem. – Jedną z podstawowych przesłanek uzasadniających ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania jest wystąpienie szkodliwego oddziaływania wywołanego przekroczeniem dopuszczalnych norm emisyjnych. Opierając się na wynikach ww. przeglądu ekologicznego w zakresie oddziaływania akustycznego należy zatem przyjąć, iż aktualnie procedowana zmiana granic obszaru ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. F. Chopina w Warszawie pozostaje uzasadniona – wyjaśnia Łukasz Dziamski, partner w kancelarii Elżanowski Cherka & Wąsowski.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości (także użytkownik wieczysty) może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części. W związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może również żądać odszkodowania za poniesioną szkodę, która obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości.

– Z uwagi na powyższe, w mojej ocenie właściciele nieruchomości objętych w wyniku procedowanej zmiany obszarem ograniczonego użytkowania będą mogli wystąpić z roszczeniem o wykup ww. nieruchomości bądź przyznanie odszkodowania za poniesioną szkodę – już po wejściu w życie uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego. Co więcej, zgodnie z nowelizacją którą weszła w życie 14 marca 2019 r. z ww. roszczeniami można wystąpić w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Problematyczną kwestią może być natomiast wykazanie ww. szkody, co ocenia sąd każdorazowo w danej sprawie – zaznacza Dziamski.

Setki milionów, jeśli nie miliardy

Skala roszczeń wynikająca z poszerzenia OOU może być ogromna. W przypadku Warszawy ciągle toczą się procesy związane z ustanowieniem poprzedniej OOU. Na początku roku dyskutowano o zmianach związanych ze sposobem ich dochodzenia – w opinie wielu okres trzyletni, o którym mowa wcześniej jest zbyt krótki.

– Roszczenia zgłoszone w 2013 roku tylko dla Lotniska Chopina wynoszą ok. 90 mld zł. Odżycie wszystkich roszczeń wobec każdego polskiego portu lotniczego oznaczałoby postawienie ich przed widmem bankructwa – mówił cytowany przez „Gazetę Wyborczą” na początku tego roku Mikołaj Wild. O tym, że przepisy w tym zakresie mamy wyjątkowo liberalne pisaliśmy także tutaj.

Problem odszkodowań za hałas dotyczy jednak nie tylko Warszawy. Liczne procesy dotyczące OOU prowadzone są także w przypadku lotnisk w Gdańsku i Poznaniu, który już wypłacił dziesiątki milionów złotych odszkodowań.

Co dalej z OOU?

W sprawie Przeglądu Ekologicznego skontaktowaliśmy się z PPL, który potwierdził, że „Lotnisko Chopina przygotowało i przekazało pod koniec października Marszałkowi Województwa Mazowieckiego przegląd ekologiczny w zakresie oddziaływania akustycznego”. – Przekazana dokumentacja jest rozpatrywana przez Urząd Marszałkowski, który na tę chwilę nie wniósł jeszcze uwag do przygotowanego opracowania. Do czasu zaakceptowania przeglądu ekologicznego przez Marszałka Województwa Mazowieckiego nie mamy możliwości upowszechnienia jego treści (Z udostępnieniem treści nie miało jednak problemu Mazowsze – red.), która może ulec zmianie w zależności od stanowiska organu – podkreśla Piotr Rudzki . Dodaje przy tym, że lotnisko podejmuje działania mające na celu ograniczenie hałasu, a jednym z przykładów jest wprowadzenie zakazu lotów w godzinach nocnych.

Warto jednak pamiętać, że decyzja o kształcie lub ewentualnej zmianie obszaru ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. Chopina należy do sejmiku województwa i podejmowana jest w drodze uchwały. Kiedy i czy taka będzie podjęta jednak jeszcze nie wiadomo. 

– Obecnie prowadzona jest analiza merytoryczna przedłożonego przeglądu ekologicznego pod względem spełnienia wszystkich wymagań określonych w decyzji nr 21/18/PZ.E Marszalka Województwa Mazowieckiego z dnia 22 czerwca 2018 r., znak: PZ-V.7032.1.2018.DR, zmienionej decyzją Marszałka Województwa Mazowieckiego nr 13/19/PZ.E z dnia 13 marca 2019 r., znak: PZ-V.7032.1.2019.DR, zobowiązującej Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze” do sporządzenia i przedłożenia do urzędu powyższego przeglądu ekologicznego w terminie do dnia 31 października 2019 r. Dopiero po zakończonej analizie możliwe będzie zajęcie przez samorząd województwa stanowiska w kwestii prawidłowości wykonania przeglądu ekologicznego i ewentualnych dalszych działań w zakresie utrzymania lub zmiany obszaru ograniczonego użytkowania dla portu lotniczego. Analiza dokumentu powinna zakończyć się w styczniu 2020 r. – informuje Marta Milewska, rzecznik prasowy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie.