Nowy raport CPK. Otwarty dostęp do tras Kolei Dużych Prędkości

Ministerstwo Infrastruktury podpisało w 2019 roku nową Umowę ramową o świadczenie usług publicznych w zakresie międzywojewódzkich i międzynarodowych kolejowych przewozów pasażerskich z PKP Intercity na aż 15 lat. Umowa obejmuje opcję obsługi Centralnego Portu Komunikacyjnego i nowych linii kolejowych, które mają zostać zbudowane w ramach tzw. komponentu kolejowego CPK. Szkopuł w tym, że eksperci mają poważne wątpliwości, czy można zawrzeć umowę na obsługę linii, które nie tylko nie zostały jeszcze wybudowane, ale części nie ma nawet w dokumentach planistycznych, do tego z tzw. wolnej ręki, czyli bez przetargu.

Według informacji "Rynku Kolejowego", decyzja polskiego na ten temat wciąż nie zapadła. Na razie CPK kontynuuje przygotowania do budowy linii kolejowych. Przeprowadziła też wstępne konsultacje rynkowe przed przetargiem na zakup taboru kolejowego do obsługi Centralnego Portu Komunikacyjnego.

Nowy raport CPK. O konkurencji na torach

Wspomniana konieczność ogłaszania przetargów na obsługę linii kolejowych to wynik przyjęcia tzw. IV pakietu kolejowego, czyli rozwiązań, których celem jest ujednolicenie usług kolejowych na obszarze Unii Europejskiej. Wdrożenie IV pakietu kolejowego uniemożliwia organizatorom transportu zlecanie przewozów z tzw. wolnej ręki, wymaga zaś wyłonienia przewoźników w drodze przetargów. IV pakiet umacnia także ideę „otwartego dostępu”. Polega ona na tym, że każdy przewoźnik po spełnieniu odpowiednich kryteriów może wozić pasażerów na trasie, na której uzna to za stosowne.

CPK opublikowała właśnie raport pt. Analiza oferty przewozowej operatorów realizujących przewozy na zasadzie „otwartego dostępu” w wybranych krajach europejskich wraz z oszacowaniem ich potencjalnej oferty w Polsce opisuje je szczegółowo przed wszystkim w kontekście postępującej w Europie liberalizacji przewozów dalekobieżnych. - Budowa Kolei Dużych Prędkości (KDP) to szansa na zmianę wizerunku kolei w Polsce. CMK Północ, czyli wydłużenie Centralnej Magistrali Kolejowej do Gdańska, czy też budowa kolejowego “igreka”, czyli nowej linii z Warszawy do Łodzi, Wrocławia i Poznania, pozwolą zaoferować w wielu relacjach czasy przejazdu bezkonkurencyjne względem transportu drogowego i lotniczego – mówi autor raportu Bartłomiej Morga, specjalista ds. planowania infrastruktury kolejowej CPK – Organizacja przewozów kolejowych po realizacji programu CPK będzie przebiegać w zupełnie odmiennych warunkach, po wejściu w życie IV pakietu kolejowego. Ten raport jest próbą odpowiedzi na pytania, z jakimi wyzwaniami w kolejnych latach może mierzyć się branża kolejowa, a jednocześnie bazą analityczną, która może posłużyć do wypracowania docelowego modelu organizacji przewozów – dodaje.

Przykłady z całej Europy

Raport CPK to kolejny, po raporcie RBF z 2021 roku materiał poświęcony liberalizacji sektora kolejowego. W pierwszej części prawie 250-stronicowego dokumentu znalazła się analiza doświadczeń siedmiu rynków zagranicznych: Czech, Słowacji, Niemiec, Austrii, Szwecji, Włoch i Hiszpanii. Autor przeanalizował poszczególne państwa europejskie pod względem m.in. układu połączeń kolejowych, polityki transportowej i barier dla przewoźników.

Jak podkreśla autor, włochy to przykład na to, jak otwarcie rynku całkowicie zmieniło postrzeganie kolei dalekobieżnej. Skok podaży połączony z atrakcyjnymi czasami podróży sprawił, że w ciągu dekady liczba pasażerów w pociągach dużych prędkości wzrosła tam z 8,5 do 60 mln pasażerów. W 2019 r. podróżujący na trasie Rzym - Mediolan mieli możliwość wyboru spośród 82 par pociągów. Dla porównania: w 2009 r. było to do 35 par pociągów. W godzinach szczytu pociągi dwóch konkurujących ze sobą przewoźników – państwowej Trenitalii i prywatnego NTV – kursowały między Lombardią a Lacjum nawet co 5 minut. Jak wyliczyli eksperci, pozwoliło to odciążyć autostrady o ok. 10 mln pojazdów.

Już w 2018 roku, dekadę po oddaniu do użytku kilkuset kilometrów linii kolei dużych prędkości, badacze przyjrzeli się strukturze podróżnych w tych pociągach. Okazało się, że największą grupę 44 proc. – stanowili pasażerowie przejęci z innych środków transportu. Niewiele mniejszą, bo 40 proc. grupą byli podróżni, którzy na wybranej trasie jechali po raz pierwszy. Pozostałych 16 proc. stanowili pasażerowie przejęci z pociągów kursujących po infrastrukturze konwencjonalnej. Badania te pokazują jak liczne może być grono potencjalnych nowych pasażerów wybierających kolei.

W Hiszpanii w przypadku kluczowych linii KDP zostały zawarte umowy ramowe z trzema przewoźnikami. Hiszpański plan przewidywał docelowo wzrost nasycenia połączeniami trzech korytarzy: Madryt – Barcelona, Madryt – Walencja/Alicante i Madryt – Sewilla/Malaga docelowo o 60 proc. w stosunku do 2019 roku. Już pierwszy rok obowiązywania umowy, w trakcie którego państwowy przewoźnik hiszpański Renfe zaczął konkurować na linii Madryt - Barceloną z francuskim Ouigo, przyniósł znaczny wzrost zainteresowania podróżnych. Przewoźnicy deklarowali niemal 100-procentową frekwencję w pociągach, zaś ceny biletów, w porównaniu do 2019 rokiem, spadły o prawie połowę.

– Hiszpanie stworzyli ciekawą koncepcję, która, w przeciwieństwie do większości krajów ze zliberalizowanymi rynkami, zakłada podpisanie umów ramowych między zarządcą infrastruktury a kilkoma wyłonionymi w przetargu przewoźnikami, określając z góry, ile maksymalnie pociągów w danym okresie mogą uruchomić. Jest to rozwiązanie korzystne zarówno dla zarządcy infrastruktury, który wskazując liczbę przekazywanych slotów, może lepiej planować prace utrzymaniowe, jak też dla przewoźnika, który otrzymując gwarancję dostępu do torów np. na 10 lat, jest w stanie zakupić nowoczesny tabor bez ryzyka, że nie będzie miał go gdzie wykorzystać. Temu modelowi przyglądamy się ze sporym zainteresowaniem – mówi Bartłomiej Morga.

KDP a sprawa polska 

Część druga opracowania koncentruje się wyłącznie na Polsce. Zawiera m.in. analizę dotychczasowych prób stworzenia konkurencyjnej oferty na naszym rynku. Autor raportu przygotował również założenia planów połączeń w formule otwartego dostępu, uwzględniając nowe odcinki rozbudowywanej przez CPK sieci kolejowej. Istniejące i planowane linie zostały wpisane w Pasażerski Model Transportowy i przenalizowane pod względem ich potencjału komercyjnego wraz z określeniem maksymalnej skali ruchu w poszczególnych korytarzach. Z analiz wynika, że otwarcie polskiego rynku i uruchomienie KDP będzie prowadzić do wyraźnego wzrostu wykorzystania sieci kolejowej. Konkurencja wśród przewoźników powinna wymusić obniżenie cen biletów, co z kolei przełoży się na wzrost liczby pasażerów. W świetle zobowiązań unijnych całkowita liberalizacja rynku kolejowego w Polsce powinna nastąpić do 2030 roku.

Raport CPK powstał w ramach I etapu projektu Horyzontalnego Rozkładu Jazdy, którego celem jest opracowanie zintegrowanego rozkładu jazdy dla całego kraju. Wzorem są tu podobne rozwiązania wdrażane w Czechach, Austrii i Niemczech. Projekt uwzględnia plany inwestycyjne CPK, ale także PKP Polskich Linii Kolejowych i pozostałych zarządców infrastruktury kolejowej w Polsce. Na ich podstawie zakłada opracowanie przejrzystej i stabilnej oferty, która ma zwiększyć konkurencyjność przewozów kolejowych - podsumowuje spółka.

Opracowany przez spółkę CPK Raport można pobrać tutaj.